Mimo iż Polska jest znaczącym producentem mleka, stawianym na 5 miejscu w grupie państw członkowskich Unii Europejskiej, to obecnie hodowla bydła mlecznego z każdym kolejnym rokiem odnotowuje widoczny spadek. Pogłowie krów mlecznych w Polsce na podstawie danych GUS w grudniu 2021 roku liczyło 2 289 tys. sztuk, porównując do roku poprzedzającego był to spadek o 4,3% (w grudniu 2020 roku pogłowie liczyło 2 391,3 tys. sztuk). Zdaniem ekspertów pogłowie bydła mlecznego będzie się sukcesywnie zmniejszać, ponieważ średnie i duże gospodarstwa zajmujące się produkcją mleka wypierają z rynku małe gospodarstwa, w których opłacalność hodowli krów mlecznych jest na coraz niższym poziomie. Małe gospodarstwa często zmieniają profil produkcji na bydło opasowe ze względu na niższy nakład pracy oraz niższe koszty produkcji lub całkowicie rezygnują z hodowli.

Wydajność krów w Polsce, pomimo istotnego udziału w rynku europejskim, jest w dalszym ciągu wyraźnie niższa od średniego poziomu krajów należących do Unii Europejskiej. Na podstawie danych udostępnionych przez GUS średnia wydajność mleka w Polsce w 2020 roku wyniosła 6 635 litrów od jednej krowy. Dla porównania wydajność w roku 2019 wynosiła 6 402 litry od krowy, jest to wzrost na poziomie 3,6%. Wydajność mleczna w gospodarstwach z każdym rokiem wzrasta, obrazują to szacunkowe dane udostępnione przez IERiGŻ. W 2021 roku średnia wydajność mleka odnotowała widoczny wzrost o 4,2% do  6 914 litrów od jednej krowy. Analitycy z Komisji Europejskiej prognozują zmniejszenie wydajności w krajach Unii Europejskiej. Czy do takiej sytuacji dojdzie również w Polsce? Eksperci twierdzą, że w naszym kraju zostanie odnotowany wzrost ilości produkowanego mleka. Szacunkowa wydajność krów mlecznych w 2022 roku przekroczy próg 7 040 litrów. Według europejskich analityków ze względu na wysokie koszty produkcji, hodowcy w bieżącym roku ograniczą ich zakup. Skutkiem tego wydajność mleka w UE zmniejszy się o około 1%. Prognozuje się, że średnia wydajność od sztuki będzie wynosić 7 635 litrów mleka rocznie. 

Oferowane ceny mleka w skupach bez wątpienia można uznać za rekordowe. Ceny bardzo widocznie wzrosły względem roku ubiegłego. Dla zobrazowania wzrost średniej ceny mleka w kwietniu bieżącego roku, w porównaniu do 2021 roku, wyniósł aż 53%. Średnie ceny w Polsce, w oparciu o dane udostępnione przez ZSRIR, w czerwcu 2022 roku wyniosły 228,71 zł/100 kg mleka. W tym samym miesiącu w 2021 roku ceny mleka w skupach kształtowały się na poziomie 149,45 zł/100 kg mleka.

Oprócz cen mleka w skupach, rekordowe są również koszty wyprodukowania mleka. Aby zwiększyć opłacalność produkcji, hodowcy przykładają większą uwagę do produkcji wartościowych pasz objętościowych. Kiszonka z kukurydzy oraz sianokiszonki czy kiszonki z traw stanowią podstawę żywienia bydła mlecznego. Niestety coraz częściej rolnicy napotykają na problemy. Wpływają na to niezależne od człowieka czynniki, takie jak: niedobory wody, gradobicia, nawałnice bądź inne anomalia pogodowe. Dlatego hodowcy zmuszeni są uzupełniać braki poprzez zakup komponentów paszowych, których cena bardzo znacząco wzrosła. Na podstawie notowań cen rolniczych można doskonale zobaczyć, jak cena komponentów wzrasta. Na przykładzie śruty sojowej, która jest ważnym uzupełnieniem dawki pokarmowej w białko, widać jak wzrosła cena, w sierpniu bieżącego roku średnia cena brutto wynosiła 324 zł/dt, rok wcześniej cena kształtowała się na poziomie 231 zł/dt. Cena śruty rzepakowej, podobnie jak sojowej, również zwiększyła się,  w sierpniu 2021 kosztowała 159 zł/dt, a na przełomie lipca i sierpnia powiększyła się do 229 zł/dt.

Producenci mleka, szukając alternatywy dla traw w uprawie polowej, niejednokrotnie decydują się na uprawę lucerny w czystym siewie lub w mieszance z trawami. Lucerna jest rośliną motylkową, która charakteryzuje się wysoką zawartością białka i wysoką strawnością, dlatego stała się ważnym składnikiem w zbilansowanej dawce pokarmowej. Ważną przyczyną zwiększania powierzchni zasiewów lucerny jest coraz częstsze występowanie okresów suszy w Polsce. Lucerna doskonale radzi sobie z wykorzystywaniem wód gruntowych, ponieważ posiada rozwinięty system korzeniowy sięgający nawet 5 m. Kolejnym powodem, dla którego rośliny motylkowate zyskują uznanie wśród rolników, jest ograniczone nawożenie, a lucerna w latach pełnego użytkowania potrzebuje głównie nawożenia fosforem i potasem, nawożenia azotem w zasadzie nie potrzebuje wcale. Przy obecnych cenach nawozów oraz innych środków do produkcji (paliwo, folia, środki ochrony roślin), które gwałtownie wzrosły, lucerna może być sposobem na obniżenie kosztów produkcji i utrzymanie opłacalności w gospodarstwach specjalizujących się w produkcji mleka.

Pożywna pasza dla krów mlecznych

Lucerna stanowi także bardzo pożywną paszę dla bydła mlecznego. Jest łatwo trawiona przez krowy i zawiera dużo białka. W przypadku krów mlecznych najbardziej odpowiednią postacią paszy z lucerny jest kiszonka, natomiast siano z lucerny będzie bardziej odpowiednie dla cieląt oraz koni. Lucerna zapewnia wysoką mleczność krów, mimo że kiszonka z lucerny dostarcza mniej energii z kilograma suchej masy niż kiszonka z trawy. Rolnicy mogą jednak poprawić wartość paszową lucerny, kosząc ją wcześniej – tuż przed kwitnieniem. Dzięki temu zwiększa się zawartość białek i energetyczność w kg suchej masie.

W diecie krów lucerna dostarcza białka i włókna (struktury). Dlatego doskonale komponuje się z kukurydzą (dostarczającą skrobi) oraz trawami (dostarczającymi cukrów i strawnych ścian komórkowych). Poniżej przedstawiono przykładowe wartości dla średniej jakości kiszonki z lucerny, kukurydzy i trawy.