Mastitis – leczyć, czy zapobiegać?

Wysoka wydajność krów mlecznych oraz nieustanne dążenie do jej zwiększania sprawia, że organizm krowy ciągle pracuje na najwyższych obrotach, co sprawia, że jest bardziej podatny na czynniki chorobotwórcze.

Średnio ok 50% krów mlecznych w okresie laktacji jest narażona na występowanie zapalenia wymienia, czyli mastitis. Zapalenie wymienia jest jedną z trzech głównych chorób, które wpływają na rentowność hodowli bydła mlecznego. Przegląd literatury naukowej i praktyka zootechniczna wskazuje, na wyrazny związek między żywieniem, a reakcjami systemu odporościowego wpływającego na zapalenia wymion. Główny wpływ odżywiania na zdrowie krów mlecznych polega na tłumieniu układu odpornościowego. U krów o ujemnym bilansie energetycznym występuje wyższe ryzyko ketozy, a ketoza kliniczna wiąże się z dwukrotnym wzrostem ryzyka klinicznego zapalenia wymion.

Mastitis jest nadal jedną z trzech głównych chorób, które wpływają na rentowność hodowli bydła mlecznego, oprócz kulawizny i zaburzeń w rozrodzie. O ile kliniczne mastitis powoduje duże koszty (koszty leczenia plus zmniejszenie wydajności), to subkliniczne zapalenie wymion może być odpowiedzialne za jeszcze większe koszty ze względu na dłuższy przebieg bez poprawnej diagnozy (zmniejszona produkcja mleka, kary za liczbę komórek somatycznych, a w konsekwencji i tak podjęcie leczenia).

Mastitis jest chorobą wywoływaną przez patogenne drobnoustroje – mykoplazmy, wirusy oraz bakterie. Głównym sprawcą choroby są bakterie z grupy gronkowców, paciorkowców i E. Coli, które zasiedlają wymię i namnażają się w nim. W efekcie tego system odpornościowy organizmu krowy wysyła swoiste białka- leukocyty, których zadaniem jest neutralizacja patogenów. Droga, którą drobnoustroje dostają się do wymienia to kanał strzykowy, dlatego bardzo ważne jest aby podczas wykonywania udoju krów została zachowana odpowiednia higiena doju. Podatność krów na infekcje jest różna, np. krowy z obwisłymi wymionami lub strzykami o większej średnicy kanału częściej chorują na mastitis. Skłonność krów do zapalenia wymion wzrasta również z wiekiem zwierzęcia. Natomiast zwierzęta w pierwszej laktacji cechują się największą odpornością na chorobę.

Zapalenie wymienia może przyjąć formę kliniczną lub subkliniczną. Do objawów formy klinicznej zalicza się:
– stan zapalny wymienia, zaczerwienienie, ciepłota, twardość oraz ból podczas dotykania wymienia,

-zmiana koloru mleka, jego zapachu, konsystencji oraz wyglądu,

-zaburzony stan ogólny krowy objawiający się pogorszeniem apetytu, spadkiem produkcji mleka, gorączka, itp.,

Forma kliniczna mastitis może przybrać przebieg podostry lub ostry. Forma podostra objawia się spadkiem produkcji mleka oraz wzrostem komórek somatycznych w mleku. Wymię krowy zazwyczaj ma wygląd normalny, a jeżeli już są jakiekolwiek jego zmiany, to są one niewielkie. W mleku zmiany również są nieznaczne, staje się ono wodniste oraz kłaczkowate.

Leczenie zapalenia wymienia polega wyłącznie na zastosowaniu antybiotyków, dlatego w myśl zasady „lepiej zapobiegać niż leczyć” w walce z mastitis szczególny nacisk kładzie się na profilaktykę. Mastitis nie należy traktować jako choroby pojedynczej sztuki, lecz jako chorobę całego stada, zatem profilaktyką obejmujemy całą oborę. Występowanie mastitis można ograniczyć wprowadzając w praktyce kilka zasad:

• Coroczny przegląd urządzeń udojowych ;
• Właściwe przygotowanie strzyków przed dojeniem;
• Dezynfekcja strzyków po udoju;
• Prawidłowy okres zasuszenia;
• Prawidłowe leczenie przypadków klinicznych i prowadzenie dokumentacji;
• Dobre zarządzanie higieną legowiska;
• Ubój chronicznie zainfekowanych krów.

Bardzo ważne w profilaktyce mastitis jest zabezpieczenie w dawce żywieniowej minerałów i witamin wpływających na prawidłowy rozwój systemu odpornościowego. Minerały śladowe i witaminy, które wpływają na zdrowie wymienia, to przede wszystkim selen, miedź, cynk oraz witamina E, A, D i β-karoten. Trzeba pamietać, że najbardziej optymalne jest zastosowanie organicznych form minerałów, najlepiej w postaci chelatów, gdyż formy organiczne są metabolizowane tylko w ok 15%.

Zalecane dawki witamin A, β-karotenu, D3 i E dla krów mlecznych .

* tylko w mieszance mineralno-witaminowej

Odpowiadając na tytułowe pytanie – na pewno lepiej i taniej jest zapobiegać mastitis niż leczyć.

Firma Farmpasz przygotowała produkty mające ograniczyć występowanie i skutki mastitis.

• MPU Milkstart– mieszanka paszowa uzupełniająca przeznaczona dla krów mlecznych w okresie okołoporodowym o wysokiej energii 7,8 NEL oraz wysokiej zawartości BTJE-240, czyli białka trawionego jelitowo względem energii dostępnej w żwaczu ;
• Farmwit KW– mieszanka mineralno-witaminowa przeznaczona dla krów mlecznych żywionych paszami z deficytem minerałów i witamin;
• Farmwit Antysomatyk– mieszanka mineralno witaminowa przeznaczona dla krów wysokomlecznych z podwyższoną liczbą komórek somatycznych.

Janusz Kamiński